توجه به جذابیت گیاهان هنگام جابجایی زنبور عسل

در واقع شهد در گیاهان گلدار که گل هاشون برای گرده افشانی نیازمند حشرات هستند به مقدار کافی تولید میشه. در واقع این شهد یک نوع هدیه گیاه به این حشرات گرده افشان و به خصوص زنبورعسل در جهت گرده افشانی است. و قاعدتا در طی تکامل گیاهان، گل ها و گیاهانی که توانستند شهد بهتر و با کیفیت تری رو تولید کنند تاتونستند حشرات گرده افشان بیشتری رو جذب کنند و قاعدتا تولید نسل و گسترش این گیاهان بیشتر بوده .

معمولا گیاهان خانواده نعناعیان - گلسرخیان - مرکبیان - گاوزبان - عناب - پروانه آسایان (نخودیان -  حبوبات) و جند خانواده دیگر که داری گل های معطر و جاذب حشرات هستند شهد قابل قبولی رو تولید می کنند و این گیاهان هستند که در زنبورداری اهمیت دارند . و معمولا گرده این گیاهان به لحاظ چربی و میزان پروتئین و ترکیب آمینواسیدی به سایر گیاهانی که گرده افشانی شون با باد صورت میگیره ارجحیت داره.

معمولا گرده افشانی بیشتر گیاهان گندمیان مثل ذرت و برنج و گندم و جو . یولاف - چچم - قیاق  و ... معمولا به وسیله باد صورت میگیره و این ها معمولا مقادیر بسیار زیادی گرده تولید می کنند اما اهمیت زیادی برای زنبورداری ندارند. ساختار دانه گرده و هم چنین ساختار گل این گیاهان رو در نظر بگیرید . این گیاهان معمولا گل های خوشه ای دارند و به وسیله باد جابجا میشوند .

به خوشه های گل در برنج و یا ذرت توجه کنید ، این گیاهان در واقع شهدی تولید نمی کنند چون نیازی به حشرات گرده افشان ندارند

اصولا چون گرده بسیار زیادی تولید می کنند زنبور عسل در فصل هایی که گل های با ارجحیت بالاتر نباشه به این گیاهان جذب میشوند و گرده جمع آوری می کنه. نمونه واضخ این مثال همین ذرت است. ذرت شهدی تولید نمی کنه اما گرده فراروانی تولید می کنه که به لحاظ چربی و نوع ترکیب پروتئین کل فقیر است .

معمولا میزان پروتئین کل گرده ذرت چیزی حدود 14 تا 16 درصد است اما حد مطلوب این آیتم برای زنبورعسل معمولا بالای 20 درصد پروتئین کل است. البته که گرده بسیار زیاد ذرت این مشکل رو برطرف می کنه اما توصیه بر این است که در این هنگام مقداری کیک گرده و یا به هر نحوی منابع پروتئینی و چربی خوب در دسترس زنوبرعسل قرار بگیرد تا در زمستان گذرانی و شروع فصل جدید کلنی بهترین رشد را داشته باشد.

✅ جذابیت گونه های گیاهی از نظر زنبور عسل یکسان نیست . منظور از جذابیت ، کلیه صفات و اختصاصاتی است که در گیاهان وجود دارد و موجب جلب و جذب زنبور عسل می شود . جذابیت یک موضوع نسبی است و معمولاً جذابیت یک گیاه با گیاه دیگر منطقه سنجیده می شود .چه بسا یک گیاه در یک منطقه از جذابیت بالايی بر خوردار باشد، ولی در منطقه ي دیگر همان گیاه نسبت به گیاهان دیگر دارای جذابیت چندانی نباشد و مورد توجه زنبور عسل قرار نگیرد .

صفاتی که در جذابیت گیاهان از نظر زنبور عسل موًثر می باشند ، عبارتند از :
رنگ گل ، بو و شکل گل، مقدار شهد ، غلظت شهد ، مقدار گرده ، وزن گرده ، رنگ گرده ، شکل گرده ، طول دوره گلدهی گیاه و تعداد گل در هر بوته . برای تعيین درجه ي جذابیت بین دو یا چند گونه ي گیاهی، باید مقایسه در یک روز، دریک ساعت ودر شرایط یکسان انجام شود. عوامل زیادی از جمله دما ، شدت جریان باد ، رطوبت منطقه بر چرای زنبور عسل مؤثر است .

✅ هنگامی که یک زنبور کارگر در جايی به یک منبع مناسب نوش دسترسی پیدا میکند ، در باز گشت به کندو به طریق جالبی به سایر افراد کندو اطلاع میدهد . این زنبور در مقابل ديگر زنبوران کارگر به رقص پرداخته دایره هايی را از بالا به پايین و از پايین به بالا طی میکند. تا آنها بوی عسل را روی بدن او حس کنند، بسیاری از زنبورها به تعقيب زنبور كارگر در خارج از لانه ميپردازند. فن فریش عقیده داشت که این رقص ها بر دو نوع است . رقص دایره ای و رقص دم جنبانی. رقص دایره ای در مواردی صورت می گیرد که منبع نوش در فاصل های کمتر از 100 متر از کندو قرارداشته باشد؛ اگر فاصله منبع نوش از کندو بیشتر از 100 متر باشد ، کارگری که به کندو بر می گردد رقص دم جنبانی انجام می دهد.

✅ زنبور های جمع آوری کننده ي نوش و گرده ظاهرا در هنگام ملاقات گل ها، بويی از خود به جاي می گذارند . زیرا زنبوران به سمت گل هایی  که به تازگی مورد ملاقات کارگران دیگر قرار گرفته است نمی روند . یک زنبور کارگر در هر سفر بین یک تا 1400 گل را ملاقات می کند اگر یک زنبور کارگر در هر سفر بتواند از کمتر از 100 گل توشه ي کاملی برداشت کند؛ معلوم می شود که ترشح نوش خوب است. یک سفر برای جمع آوری نوش ممکن است؛ بیست و پنج دقیقه تا دو ساعت و نیم طول بکشد . بعضی از زنبور ها تا 24 بار در روز به خارج از کندو سفر می کنند ، برخی دیگر در حدود 7 بار . یک محموله نوش، بین 25 تا 70 میلی گرم و به طور متوسط 40 میلی گرم وزن دارد. وقتی هوا گرم باشد، نوش غلظت بیشتری خواهد داشت، در این صورت وزن یک توده نوش هم زیادتر خواهد شد.

✅ وقتی زنبور بارآور به کندو باز می گردد، محموله ي نوش را بین 3 تا 4 زنبور خانه دار تقسیم می کند و با شاخک و پاهای جلوی خود با آنها تماس بر قرار می کند. این زنبور نوش را به صورت قطره ای به قاعده ي خرطوم بین آرواره های بالا از دهان خود بر می گرداند و زنبورهای خانه دار با خرطوم خود بدون آن که قطره ای فرو بیافتد آن را به درون چینه دان خود فرو می برند. زنبور بارآور سپس با پاها، خرطوم خود را تمیز می کند ، شاخک را برای تمیز کردن از فرو رفتگی ساق های جلویی عبور می دهد و برای آوردن محموله ي دیگر به خارج پروز می کند. به محض آن که زنبور خانه دار به اندازه ي کافی نوش دریافت کرد، به یک محل خلوت تر در کندو حرکت می کند ، و در حالی که سر خود را بالا نگه داشته است به کمک خرطوم و آرواره های خود یک سری عملیات برای تبخیر نوش و مخلوط کردن آن با دیاستاز انورتاز انجام میدهد . انورتاز ، ساکاروز را به گلوکز و فروکتوز تجزیه می کند .

منبع : استاد بهزاد رفاهی